شادمانی؛ گمشده انسان معاصر

استنباط بشر نیز از غایت زندگی، رسیدن به شادمانی بوده است. با وجود این؛ در طول تاریخ درک بشر از نشاط متفاوت بوده است و تلاش‌های بسیاری برای فهم و تعریف نشاط انجام گرفته که این مفهوم را در ظرف زمان و مکان دگرگون کرده است. در مجموعه ادبیات نظری، نشاط عمدتاً به معنای عاطفه مثبت، رضایت از زندگی و نبود عاطفه منفی تعریف شده است.  در واقع احساس نشاط یکی از ابعاد سلامت روان و عواطف مثبت است که در مقابل احساسات منفی از قبیل افسردگی، اندوه و یأس قرار می‌گیرد.

جامع‌ترین و در عین حال عملیاتی‌ترین تعریف شادمانی اینگونه تعریف شده است. شادمانی به قضاوت فرد از درجه با میزان مطلوبیت کیفیت کل زندگی اطلاق می‌شود. به عبارت دیگر شادمانی به این معنا است که فـرد چقدر زنـدگـی خود را دوست دارد.

تحقیقاتی که توسط دانشمندان علوم اجتماعی انجام گرفته نشان می‌دهد حالت‌های عاطفی مثبت از جمله احساس نشاط بر سلامت افراد تأثیر بسزایی دارد. در تحقیقات مشخص شده است که احساسات مثبت موجب افزایش انعطاف‌پذیری جسمی، روانی و تفکر خلاقانه‌تر می‌شود.  احساس نشاط موجب ایجاد انرژی، شور، حرکت و پویایی در جامعه می‌شود، افراد را برای زندگی بهتر آماده می‌کند و به دلیل ویژگی مسری بودن آن بستگی‌های فرد را با محیط افزایش می‌دهد. احساس شادکامی همچون سپری می‌تواند آدمی را در برابر مشکلات محافظت نموده و سلامت او را تضمین کند. همچنین افراد شاد تمایل بیشتری به سالم رفتار کردن دارند و به احتمال زیاد از رفتارهای ناسالم دوری می‌کنند.

اما امروزه با وجود ماشینی شدن زندگی و پیشرفت در زمینه فناوری و تأمین آسایش، نه تنها احساس بهزیستی و نشاط افزایش نیافته بلکه تنش‌های فکری و شرایط محیطی به کاهش احساس نشاط منجر شده است و این امر سلامت گروه‌های مختلف جامعه را به خطر می‌اندازد.

در یک پژوهش فراتحلیلی، مهم‌ترین ویژگی‌های شخصیتی افراد شاد را عاطفه مثبت و عزت نفس گزارش کرده‌اند.  همچنین صاحبنظران روان‌شناسی شادی، عزت نفس را جزء جدایی‌ناپذیر شادی و نشاط می‌داند. علاوه بر این، اغلب روان‌شناسان انسان‌گرای سده اخیر، نظیر مازلو، راجرز و کلارک نیز مزایا و اهمیت زیادی برای عزت نفس بالا قائل شده‌اند و یکی از شاخص‌های سلامت روانی و ویژگی‌های افراد برخوردار از عزت نفس بالا را داشتن نگرش مثبت و احساس شادی و لذت از زندگی برشمرده‌اند

بر همین مبنا از سال ۲۰۰۰ میلادی به بعد در  نگاه سازمان ملل برای تعیین سطح توسعه یافتگی کشورها متغیرهای نشاط یا شادکامی امید به آینده خشنودی و رضایت افراد به عنوان  یک  متغییر کلیدی وارد محاسبات شده است. اگر جامعه‌ای می‌خواهد توسعه و پیشرفت کند و  به آرمان انسانی خود برسد لازمه آن داشتن شهروندانی با  نشاط و  شاداب است و زمانی می‌توان  به کمال نشاط اجتماعی رسید که تمامی آحاد مردم  با  نشاط و  شاداب  باشند. با نشاط اجتماعی می‌توان به  اهداف اجتماعی  سیاسی، فرهنگی و…  دست  یافت.

عوامل موثر بر  شادمانی چیست؟

مطالعات مختلـف نشان می‌دهد کـه ابعاد شخصیتی افـراد بـر شادمانی آن‌ها تأثیر زیادی دارد. به نظر برخی از کارشناسان، دو بعد شخصیت انسان در تعیین میزان شادمانی از اهمیـت بیشتری برخوردارند. یکی از این دو بعـد برونگرایی و آرامــش  و دیگـری را درونگرایی و عصبانیت می‌نامند. صاحبنظران معتقدند اکثر مردم شخصیتی تک بعدی و افراطی ندارند، یعنی فرد طبیعـی نـه کـاملاً درونگراسـت و نه کسی اســت کـه کـاملاً خونسـرد است. بـا ایـن حـال، آرام و نــه کـاملاً خشن و عصبانی است.  شخصیت بسیاری از افراد در یک بعد نسبت به بعد دیگر پیشرفته‌تر است.

عزت نفس

عزت نفس نیز یکی از عواملی است که بر میزان شـادمانی افـراد تـأثیر زیادی دارد. دانشمندان عــزت نفــس را اساسی‌ترین عامل شادمانی می‌دانند و  گزارش کرده‌اند  که عزت نفس یکـی از مـهم‌ترین پیشبینی کننده‌های شـادی است. اهمیت عزت نفس در ایجاد شادمانی به حدی است که برخـی پژوهشگران روانشناســی شـادی، آن را جزء جدایی ناپذیــر شـادمانی می‌داننـد.

سرمایه‌های اجتماعی

یکـی از مفـاهیمی کـه در سال‌های اخیر وارد حـوزه علوم اقتصادی شده است، مفهوم «ســرمایه اجتمـاعی» اسـت. دانشمندان سرمایه اجتماعی یا همبسـتگی اجتماعی را چگونگی شـبکه روابـط اجتمـاعی دوسـتی‌ها، احسـاس کنـترل شـخصی و اعتماد اجتماعی می‌داند. به عقیدە او سرمایه اجتماعی بیش از سرمایه انسانی مانند سطح تحصیلات، درآمد، موقعیــت اجتمـاعی فـرد بـر مـیزان  شادمانی افراد جامعه اثر می‌گذارد.

فعالیت‌های اوقات فراغت

فعالیت‌های اوقات فراغت منبع بسیار خوبی برای ایجاد شادمانی هستند. شادی آفرینی فعالیت‌های اوقات فراغت را با اسـتفاده از دو تئوری می‌توان توضیح داد. تئوری اول مربوط بـه انتخـابگر بـودن انسان است. از آنجا که فعالیت‌های اوقـات فراغـت، فعالیت‌هایی با آزادی عمل در مورد آن‌ها هستند که فرد با توجه به علاقه خود تصمیم‌گیری می‌کند؛ اینگونه فعالیت‌ها حتی وقتی کــه فـرد را از نظر جسمانی آزار می‌دهنــد نـیز موجـب شـادمانی او می‌شـوند.

وضعیت اقتصادی

به نظر می‌رسد شادمانی انسان با افزایش ثروت افزایش می‌یـابد و کاهش ثروت، شادی را می‌کـاهد. برخـی از صـاحبنظران نـیزهمیـن عقیده را دارند. برخی از تحقیقات چنیـن گـزارش کرده‌انـد کـه مردم کشورهای ثروتمند از مردم کشورهای فقیر بسیار شادترند. برخی از پژوهش‌ها نشـان می‌دهـد کـه ایـن ارتبـاط در بیـن اقشار کم‌درآمد بیشتر است؛ یعنی درآمد تا اندازه‌ای کـه نیازهـای مادی افراد را بر طرف می‌سازد بر شادمانی تأثیر دارد، ولی درآمـد بیش از حد مورد نیاز شادمانی را افزایش نمی‌دهد.

سلامت

شادمانی و سلامت با یکدیگر ارتباط دارنـد. برخـی از تحقیقـات بیـانگر این نکته هستند که شادی، دستگاه ایمنی را تقویت می‌کند و دستگاه ایمنی، سلامت فرد را بهبود می‌بخشد. دانشمندان معتقدند که عواطف مثبت به خصـوص شادی، فعالیت‌های قلبی عروقی و سیستم ایمنی را بهبود می‌بخشد.

اعتقادات مذهبی

یکی از عوامل موثر بر ایجاد شادمانی ایمان مذهبی است. از آنجایی که فرد با ایمان دارای ارتباطات و اعتقادات مذهبی است کمتر احساس پوچی و رها شدگی می‌کند. ایمان مذهبی تاثیر  بسیاری بر شادمانی دارد. فعالیت‌های مذهبی دارای کارکردهایی هستند که موجب افزایش شادمانی فردی می‎‌شود.

به  طور کلی نشاط افراد در اجتماع می‌تواند زمینه ورود جوامع به فرایندهای توسعه  یافتگی را فراهم کرده و جوامع در این مسیر موفق شود. توسعه و نشاط ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند که برای رسیدن به آن‌ها باید تمرکز  صورت گیرد. سیاست گذاران کشور  برای ارتقای سطح  نشاط اجتماعی  بر روی متغییرهای موثر بر آن مانند  رضایت  از زندگی رفاه اجتماعی و… تمرکر نمایند تا با افزایش نشاط اجتماعی افراد زمینه برای دستیابی و روند توسعه را فراهم سازند.

منابع:

*شریف زاده، ح. ا و  دیگران. (۱۳۹۶). «بررسی عوامل موثر بر  نشاط اجتماعی در ایران». راهبرد فرهنگ. شماره چهلم. صص: ۱۸۰-۱۶۰.

*میرشاه جعفری، س. ا. و دیگران. (۱۳۸۱).«شادمانی و عوامل موثر بر آن». تازه‌های علوم شناختی. شماره ۳.  صص: ۵۸-۵۰.

*رضا دوست، ک و دیگران. (۱۳۹۴). «بررسی تأثیر عوامل اجتماعی و روانی بر احساس نشاط». نشریه جامعه شناسی کاربردی.  شماره ۳. صص: ۲۲-۱.

انتهای پیام

منبع:ایسنا